جمعه سیاه یا black Friday چیست؟
به مناسبت برگزاری جمعه سیاه در سرتاسر دنیا در این مقاله قرار است که به تاریخ و چگونگی به وجود آمدن این مراسم بپردازیم.

جمعه سیاه چیست؟

جمعه سیاه روزی است در سال که تمام محصولات در این بازره زمانی تخفیف بسیار زیادی خورده و به عنوان نمونه وسیله ای در قیمت معمولی 200 دلار است ولی در روز جمعه سیاه تخفیف زیادی خورده و به قیمتی مانند 80 دلار تبدیل میشود.در این روز تمام فروشگاه ها پر و شلوغ هستند و در اکثر مواقع مردم برای زودتر رسیدن و اول بودن در صف روز جمعه سیاه از صبح تا وقتی فروشگاه باز بشود مردم در آنجا صف بسته و منتظر باز شدن در ها هستند.

جمعه سیاه در آمریکا روز بعد از جشن شکرگزاری است و به نوعی شروعی برای خرید های ماه کریسمس است. در واقع جمعه سیاه، یک روز تعطیل نیست، اما اکثر شرکت‌ها این اجازه را به کارکنان خود می‌دهند که این روز را مرخصی گرفته و به خرید سال نو بپردازند.

تاریخچه روز جمعه سیاه

قرن‌ها است که صفت سیاه در فرهنگ‌های مختلف برای توصیف رویدادی بدشگون استفاده می‌شد. در تاریخ آمریکا، عبارت «جمعه سیاه» به رسوایی بازار طلا، در روز ۲۴ سپتامبر سال ۱۸۶۹ اشاره دارد. پس از پایان جنگ داخلی آمریکا، بین ایالات متحده آمریکا و ایالات مؤتلفه آمریکا، نوبت به دوران دوازده ساله بازسازی آمریکا رسید. بدین ترتیب، ایالت‌های شکست خورده جنوبی، مورد بازسازی ایالت‌های شمالی پیروز قرار گرفتند. دو تن از زمین خواران آن دوره به نام جِی گولد (Jay Dick) و جیمز فیسک (James Fisk) به واسطه خریدهای عمده در مدتی کوتاه، انحصار موقت طلا را به دست گرفتند. آن‌ها از این طریق سود کلانی به دست آوردند. دولت وقت که به‌موقع متوجه این سوءاستفاده نشد، حجم طلای بالایی را روانه بازار کرد تا قیمت از دست رفته ثابت شود. اما در نهایت، زندگی بسیاری ویران شد، و از آن روز به نام جمعه سیاه یا بلک فرایدی یاد می‌شود.

فلسفه جمعه سیاه

فلسفه اصلی حراج جمعه تخفیف بر روی تمامی کالاها است. تخفیفی که باعث ترغیب مشتریان برای رفع نیازهای خود با هزینه کمتر در آستانه سال نو، و خالی شدن انبار فروشگاه‌ها با حاشیه سودی کمتر است. اما در سال‌های اخیر رقابت بین فروشنده‌ها به حدی بالا گرفت که مفهومی به نام Doorbuster به وجود آمد. اما Doorbuster به چه معنا است؟ همان‌طور که می‌دانید کلمه Door به معنای «در» بوده و کلمه Buster به معنی انفجار یا شکستن چیزی است. به همین دلیل کالاهای با تخفیف ویژه را Doorbuster نامیدند زیرا این کالاها باعث صف کشیدن مردم پشت درهای فروشگاه شده و حتی در بسیاری از موارد نیز تراکم جمعیت مشتریان باعث شکسته شدن در فروشگاه شد.

کالاهای با تخفیف ویژه در واقع یکی از کاتالیزورهای حراج جمعه بوده و افراد زیادی را به خود جلب می‌کنند. این کالاها عموماً از محصولات بسیار جذاب بازار نظیر گوشی‌های پرچم‌دار، تلویزیون‌های بزرگ، آخرین نسل دوربین‌ها یا آخرین و گران‌قیمت‌ترین لباس‌ها هستند که با تخفیفی باورنکردنی حتی تا ۷۰ درصد زیر قیمت اصلی خود عرضه می‌شوند. طبیعی است که فروشنده برخی از این کالاها را با ضرر عرضه می‌کند و فروش انبوه آن‌ها کار غیرعقلانی است. به همین دلیل تعداد کالاهای با تخفیف ویژه (Doorbuster) محدود بوده و عموماً در همان ثانیه‌های اول شروع حراج به پایان می‌رسند.

جمعه سیاه در فروشگاه های آنلاین

با شروع سلطنت فروشگاه‌های آنلاین در بلک فرایدی سال ۲۰۰۵، شیوه جدیدی از حراجی‌ها در تاریخ ثبت شد. سود حاصل از فروش آنلاین همه‌ساله از سال قبل بیشتر می‌شود. در سال ۲۰۱۳، سود حاصل از فروش در روز «دوشنبه آنلاین»، نسبت به سال قبل ۱۸٪ بیشتر بود. این سود، به رقم ۱٫۷۳ میلیارد دلار رسید. در سال ۲۰۱۴، به میزان ۱۷٪ از سال قبل بیشتر شد، و مرز ۲ میلیارد دلار را هم شکست؛ و در سال ۲۰۱۷ دوشنبه آنلاین توانست رکورد فروش اینترنتی را در آمریکا بشکند و ۱۶٪ بیشتر از سال قبل، یعنی سال ۲۰۱۶ بفروشد و به رکورد ۶٫۵۹ میلیارد دلار برسد.

خشونت و جرم های به وجود َآمده

در این روز به دلیل صف های بسیار شلوغ و هجوم و حمله ور شدن مردم به فروشگاه ها بسیاری از مردم سعی میکنند که به داخل مغازه ها بروند و در این هنگام بسیاری زیاذی از مردم در بین این هجوم و حمله ها آسیب دیده یا حتی به گونه ای کشته شده به عنوان مثال در سال ۲۰۱۰ هجوم مردم در ساعت ۵ صبح چاره ای برای خروج اضطراری کارمندان فروشگاه نگذاشت.

جمعه سیاه در کشور های مختلف

جعه سیاه در ایران

در ایران فروشگاه‌های اینترنتی و همچنین فروشگاه‌های کوچک و خرده‌فروشی‌ها، به‌این مورد توجه داشته و تخفیفاتی را ارائه می‌دهند. رقابت فروشگاه‌ها در این روز باعث واقعی بودن بیشتر تخفیف‌ها شده‌است. همچنین گاهی برخی فروشگاه‌های اینترنتی از یک هفته قبل با ایمیل‌ها و پیامک‌هایی به اطلاع مردم می‌رسانند که فروش هیجان انگیز در این روز آغاز خواهد شد.

جمعه سیاه در روسیه

روسیه از کشورهایی است که بلک فرایدی در سال‌های اخیر وارد آن شده‌است و به دلیل تقویمی که دارد همواره یک روز پس از کشورهای دیگر این حراجی را برگزار می‌کند.. البته این کشور با مساحتی بالغ بر ۱۷ میلیون کیلومترمربع را نمی‌توان تنها یک کشور دانست. اما مردم روسیه تا ۵ سال گذشته علاقه چندانی به بلک فرایدی نشان نداده بودند. در روسیه نیز همانند اکثر کشورهای دنیا بلک فرایدی کم‌کم رونق گرفته و وارد فرهنگ آن‌ها شد. در سال‌های ۲۰۱۰ میلادی بود که برخی از مغازه‌دارها علی‌الخصوص فروشگاه‌های لوازم الکترونیکی، کالاهای خود را در جمعه آخر ماه نوامبر با تخفیف ویژه و تحت عنوان تخفیف پایان سال به فروش می‌رساندند

جمعه سیاه در کانادا

همسایه سردتر و شمالی آمریکا سال‌ها بود که اسم بلک فرایدی به گوشش خورده بود. در دورانی که ارزش دلار کانادایی از آمریکایی بیشتر بود، برای خرید به آمریکا سفر می‌کردند. مردم این کشور، نه تنها برای حراجی بزرگ بلک فرایدی، بلکه برای خریدهای جزئی خود هم همسایه گرم‌تر خود را انتخاب می‌کردند. در سال‌های اخیر که تفاوت ارزش این دو دلار کمتر شد، فروشگاه‌های کانادایی دست به کار شده تا از مهاجرت مردم به جنوب جلوگیری کنند. امروزه، بلک فرایدی به سبک آنلاین رواج بیشتری در کانادا پیدا کرده. این سنت در سال ۲۰۰۸ شروع شد، و در ۲۰۱۲ به اوج خود رسید.

بریتانیا

عبارت بلک فرایدی در بریتانیا مفهوم متفاوتی داشت. به‌طور معمول، آخرین جمعه پیش از کریسمس از سوی پلیس و سرویس سلامت همگانی، بلک فرایدی لقب گرفته بود. در آن روز، نیروهای دولتی خود را برای مقابله با باری آماده می‌کنند که بر روی دوش مراکز اورژانسی قرار می‌گیرد. از جمله اقدامات آن‌ها، می‌توان به برپایی مراکز سیار اورژانس در مناطق پر رفت‌وآمد شهری اشاره کرد.

قانون حسابداری

در گذشته، قانونی نانوشته بین حسابداران رایج بود. در ترازنامه‌های خود، اگر صورت سود و زیان آنان منجر به ضرر می‌شد؛ از جوهر قرمز استفاده می‌کردند. استفاده از جوهر قرمز رنگ، تنها جهت نمایان‌تر شدن ضرر در بیلان بود. اما اگر صورت سود و زیان به سود می‌انجامید، از جوهر مشکی استفاده می‌شد. در اوایل دهه ۶۰ میلادی، حسابداران همیشه فردای روز عید شکرگزاری، حساب‌های خود را مشکی رنگ می‌دیدند. این روز سرآغاز موج سود و خریدهای پیش از عید به حساب می‌آمد. از این رو، بین خود آن را «بلک فرایدی» به معنای جمعه {جوهر} مشکی نام‌گذاری کردند.

در سال ۱۹۶۱، پلیس فیلادلفیا پنسیلوانیا، و راچستر نیویورک به خاطر شلوغی و ترافیک خیابان‌ها در این روز، آن را بلک فرایدی خواندند. به نظر کارشناسان روابط عمومی آن دوران، استفاده از عبارت بلک فرایدی یا جمعه سیاه کاربرد مناسبی نبود. چراکه کلمه «سیاه» نشان دهنده رویدادی بدشگون است. آنان به رسانه‌ها و مردم پیشنهاد کردند، به‌جای «جمعه سیاه» یا «شنبه سیاه» از عباراتی مثل «جمعه بزرگ» یا «شنبه بزرگ» استفاده کنند. اما این عبارات معادل‌سازی شده نیز عمر چندانی نداشتند.

نویسنده:محسن فضل اله خرازی

موسسه زمر